10/01/2025
Sinds een aantal dagen woeden er hevige bosbranden in Zuid-Californië. De combinatie van een kurkdroge januarimaand en de harde, warme winden heeft het vuur snel doen oplaaien. National Geographic-fotograaf Mark Thiessen spreekt van een 'levend monster': 'De verspreiding van het vuur stopt pas wanneer de wind afzwakt. De natuurbranden die Los Angeles al dagen teisteren, lijken nog niet uitgeraasd. Brandweerlieden werken met man en macht om de vlammen onder controle te krijgen.

Door de natuurbranden zijn in Los Angeles inmiddels duizenden huizen verwoest, vooral in Pacific Palisades, waar een gebied van circa 64 vierkante kilometer in de as is gelegd. Brandkranen in deze regio raken leeg, wat het bestrijden van het vuur nog lastiger maakt. Brandweerlieden blijven zich onvermoeibaar inzetten, maar de onvoorspelbare wind maakt het haast onmogelijk om het vuur onder controle te krijgen. Onze brandweermensen doen hun uiterste best, maar ze zijn uitgeput, vertelt een brandweercommandant.

Op dit moment woeden er meerdere bosbranden in Los Angeles, en de beelden zijn ontzagwekkend. Meer dan 150.000 bewoners zijn inmiddels geëvacueerd, en de vlammenzee lijkt voorlopig niet in kracht af te nemen. In de nacht van 8 op 9 januari brak er een nieuwe bosbrand uit in de Hollywood Hills. Daarmee is het de zesde brand in korte tijd die zich door de regio verspreidt.

Het is nog onduidelijk wat de bosbranden heeft veroorzaakt. Wel is bekend dat de huidige weersomstandigheden aan de westkust van de Verenigde Staten het ontstaan en de verspreiding van vlammen enorm in de hand werken. Hoewel januari in Californië normaal gesproken een relatief natte maand is, kampt het zuiden van de staat dit jaar met een ongebruikelijke droogte. Eén vonk, bijvoorbeeld veroorzaakt door bliksem of een smeulende sigaret, kan al genoeg zijn om brand te veroorzaken. Door de sterke, warme winden die Los Angeles dit jaar teisteren, weten de vlammen zich snel te verspreiden en monden ze al snel uit in een verwoestende vuurzee.

Zo'n vlammenzee kan zich met een snelheid van ongeveer 23 kilometer per uur voortbewegen, ruim vier keer zo snel als het gemiddelde wandeltempo van een mens. Daardoor is het vuur voor brandweerlieden lastig onder controle te krijgen. Bosbranden worden vaak beschouwd als natuurramp, maar slechts 10 tot 15 procent heeft een natuurlijke oorzaak, zoals bliksem. De rest is het gevolg van menselijk handelen, zoals onbeheerde kampvuren, sigarettenpeuken of brandstichting.

13/01/2025
Volgens The New York Times is het totale verbrande gebied deze week groter dan de steden San Francisco, Pittsburgh, Boston of Miami. Inmiddels zijn er sinds dinsdag zestien doden gevallen door de brand in de Californische metropool. Terwijl het vuur zich verder uitbreidt, groeit de woede tegen de autoriteiten, die worden beschuldigd van nalatigheid bij het beheersen van de ramp.
De totale schade door de branden wordt nu al geraamd op minstens 130 miljard euro

De autoriteiten in Los Angeles hebben intussen een gezondheidsnoodtoestand uitgeroepen omdat de bosbranden zo veel rook, as en fijnstof veroorzaken. De gemeente adviseert onder meer om ramen en deuren gesloten te houden bij rookontwikkeling in de buurt. Gevreesd wordt dat de luchtvervuiling nog erger wordt door verandering van de windrichting. Het kan weer erg hard gaan waaien, wat de branden verder kan aanwakkeren.

01/02/2025
Duizenden meren in Groenland zijn in korte tijd bruin gekleurd. De waterkwaliteit is verslechterd en de meren stoten opgeslagen CO2 weer uit. Wetenschappers wijten de "snelle omslag" aan klimaatverandering.

Het gaat om zo'n 7.500 eerst helderblauwe meren die in extreem korte tijd bruin zijn gekleurd, schrijft het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS.
Normaal gesproken slaan de meren CO2 uit de lucht op, maar dat gebeurt nu niet meer. Sterker nog: de meren stoten die koolstofdioxide juist weer uit.
Toen we in de zomer van 2023 aankwamen, merkten we dat de bodem heel nat was geworden en de meren bruin. Dat hadden we nog nooit gezien , zegt aquatisch ecoloog Suzanne McGowan van het NIOO. "Over het algemeen duurt zoiets honderden jaren."

De achteruitgang heeft volgens de onderzoekers alles te maken met klimaatverandering. Groenland kampte in 2022 met een "ongewone mix" van hoge temperaturen en hevige regenval. Doordat het zo warm was, smolt de permafrost hard. In die bevroren bodemlaag liggen koolstof en metalen opgeslagen. Door het vele regenwater spoelden die de meren in, waardoor het water nu bruin kleurt.
Een bijkomend effect is dat het water nu minder geschikt is als drinkwater. Dat is vooral belangrijk voor de bewoners van het gebied. De onderzoekers adviseren hen het water goed te zuiveren.

01/02/2025
In de permanent bevroren grond rond de Noordpool liggen duizenden jaren aan koolstof opgeslagen. Doordat het Arctisch gebied opwarmt, gaan organische materialen zoals afgestorven plantenwortels rotten. Hierdoor verandert het Arctisch gebied in een bron van broeikasgassen.

Een derde van de toendra's, bossen en moerassen van het bevroren noorden stoot inmiddels CO2 uit. Als het effect van natuurbranden wordt meegenomen, komt het getal zelfs uit op 40 procent. Dat blijkt uit een onderzoek dat deze week is gepubliceerd in Nature Climate Change. Het gaat om een gebied dat zich uitstrekt van Siberië en de Scandinavische landen tot Alaska en Canada.

Neem rottende bladeren in Nederland. Wanneer bomen groeien, slaan ze CO2 op in hun blaadjes. In de herfst verkleuren de bladeren en dan wordt er geen CO2 meer opgeslagen. Als de bladeren van de boom vallen en vergaan dan komt de opgeslagen koolstof weer vrij als CO2. Rottende bladeren zorgen ’s winters daarom voor een C02-piek.

Op een bepaalde plek in het binnenland van Alaska komen planten op doordat de permafrost ontdooit. Onderzoeker Sue Natali merkte dat er daar CO2 wordt opgeslagen. Maar dat valt in het niet bij de CO2 die vrijkomt als de permafrost blijft ontdooien.
Volgens hoofdauteur Anna Virkkala zit bijna de helft van de koolstofvoorraad die zich in de aardbodem bevindt in het Arctisch gebied. Er is een enorm potentieel reservoir dat idealiter in de grond zou moeten blijven", zegt Virkkala tegen The Guardian. Het tegenovergestelde lijkt inmiddels het geval.
De onderzoekers gebruikten gegevens van tweehonderd onderzoekslocaties tussen 1990 en 2020. Hieruit blijkt dat de noordelijke bossen, moerassen en toendra's in het noordpoolgebied veranderen door de snelle opwarming van de aarde. "Dat is een behoorlijk groot probleem", zegt Natali.

10/02/2025
Er is momenteel veel te doen om Groenland. Vorige week kwam in het nieuws dat duizenden meren van helderblauw naar troebel blauw verkleurd zijn en nu is ook nog ontdekt dat de Groenlandse ijskap openbarst door de opwarming van de aarde en dat het veel sneller gaat dan tot nu toe gedacht werd.

Met een oppervlak van 1.710.000 km² ijs heeft Groenland de op één na grootste ijskap ter wereld. Alleen Antarctica heeft een grotere ijskap. Nu is na een groot onderzoek gebleken dat het aantal gletsjerspleten en de diepte daarvan aan de randen van de Groenlandse ijskap veel sneller groter worden tussen 2016 en 2021 dan tot nu toe werd gedacht. Dit onderzoek werd onder andere gedaan met behulp van 8000 3D-kaarten van het oppervlak. Deze kaarten zijn gemaakt van hoge resolutie satellietbeelden waarop scheuren in het ijsoppervlak zichtbaar zijn en hoe deze spleten zich in de onderzoeksperiode hebben ontwikkeld.

Dit zijn breuken of scheuren die als het ware openbarsten in gletsjers waar het ijs sneller begint te stromen. Deze gletsjerspleten worden groter en dieper op plekken waar smeltwater sneller stroomt als gevolg van de opwarming van de aarde en dus kan het verlies aan ijs op Groenland veel sneller gaan dan tot nu toe werd aangenomen. Sinds 1992 is Groenland verantwoordelijk voor ongeveer 14 mm zeespiegelstijging als gevolg van de hogere temperaturen waardoor er meer ijs in een ook opwarmende oceaan stroomt. Als de hele ijskap smelt dan kan de zeespiegel wereldwijd 7 meter stijgen. Een realistische schatting wat blijkt uit onderzoek is dat in het jaar 2100 een zeespiegelstijging van 30 cm wordt verwacht.

Conclusie uit dit onderzoek is dat aan de randen van de Groenlandse ijskap waar gletsjers uitmonden in zee de stroomsnelheid van de gletsjers toename als ook het aantal gletsjerspleten groter was. In sommige gebieden werd een toename van 25 procent gezien.

Toch werd ook wat anders gezien. Het aantal gletsjerspleten van de snelst stromende gletsjer de Jacobshavn-gletsjer (Sermeq Kujalleq) nam juist af en dus nam de stroomsnelheid van deze gletsjer af tijdens de relatief korte onderzoeksperiode 2016-2021. Hierdoor ontstond als het ware een evenwicht in de totale verandering in de gletsjerspleten maar inmiddels is de stroomsnelheid van deze gletsjer ook weer toegenomen waardoor van evenwicht geen sprake meer is. Door opwarming van de aarde zullen gletsjers sneller smelten en als er meer en diepere breuken ontstaan wat dus zo is en dan kan smeltwater en dus warmte dieper in het ijs terecht komen zodat de afsmelting nog sneller gaat. Ook smelten afbrokkelende stukken ijs sneller door het opwarmende zeewater. Door deze processen zal het ijsverlies op Groenland alleen maar versnellen. Het ziet er dus niet zo goed uit voor de Groenlandse ijskap. Deze smelt nog sneller dan tot nu toe werd gedacht.

10/02/2025
Dat het niet goed gaat met de insecten in Nederland is al veel langer bekend. Maar nu blijkt dat ook planten die voor hun bevruchting van insecten afhankelijk zijn, op hun retour zijn. En dat is geen toeval.
Tot die conclusie komen Nederlandse onderzoekers in het blad Journal of Applied Ecology. Ze baseren hun bevindingen op een analyse van 87 jaar aan metingen op meer dan 365.000 locaties in ons land. We keken naar de verschillende plantensoorten, maar ook naar factoren als stikstof, vochtigheid en zuurgraad van de bodem en combineerden dat met gegevens over insecten, vertelt onderzoeker Geert de Snoo. Die combinatie, en de grote tijdschaal maken dit onderzoek uniek.

En leidt tot zorgwekkende conclusies. Want het onderzoek onthult dat Nederland zogenoemde insect-bestoven planten verliest. Het gaat dan om planten die voor bestuiving – en dus hun bevruchting – afhankelijk zijn van insecten. We zien dat het aantal insect-bestoven plantensoorten afneemt, terwijl het aantal windbestoven soorten stijgt,” vertelt onderzoeker Kaixuan Pan. “Er zijn in verhouding dus steeds minder insect-bestoven planten.

Het is uiterst zorgwekkend. Want het leeuwendeel van de planten in Nederland is voor de bestuiving afhankelijk van insecten. Als deze planten uit het landschap verdwijnen, betekent dat niet alleen dat er minder plantensoorten overblijven, maar ook dat er veel minder zaden en vruchten zijn voor vogels en andere dieren, waarschuwt Pan. Oftewel: een sterke afname van de biodiversiteit.

Maar dat is niet de enige reden tot zorg. Zo wijzen de onderzoekers erop dat ons menu grotendeels uit insect-bestoven planten bestaat. 75 procent van de gewassen zijn planten die door insecten bestoven worden, vertelt Pan. Als we deze soorten verliezen, is dat dus een bedreiging voor de voedselzekerheid.

Maar waarom hebben de insect-bestoven planten het nu zo lastig? Dat vroegen de onderzoekers zich natuurlijk ook af. Nadat eerder onderzoek al uitwees dat het niet goed gaat met de insecten in ons land, leek het voor de hand te liggen dat de gevolgen daarvan op termijn ook door planten die voor hun bestuiving van deze insecten afhankelijk zijn, gevoeld zouden worden. Maar is de terugloop van insect-bestoven planten ook echt naar de terugloop van insecten te herleiden?
De onderzoekers denken van wel. Natuurlijk zijn er ook wel andere factoren te bedenken die tot een afname van insect-bestoven planten zouden kunnen leiden – zoals een toename van stikstof bijvoorbeeld. Maar dergelijke factoren raken windbestoven planten vaak net zo hard als insect-bestoven planten. En wat de onderzoekers nu in hun studie laten zien, is dat het aantal insect-bestoven planten afneemt, terwijl het aantal windbestoven planten juist stijgt. En dat is eigenlijk maar op één manier te verklaren, zo stelt Pan. Dat verschil komt dus zeer waarschijnlijk door een gebrek aan bestuiving: er zijn niet genoeg bestuivers meer om deze insect-bestoven planten te bevruchten.

Het zijn zorgwekkende resultaten. Maar die hoeven we zeker niet voor kennisgeving aan te nemen; de onderzoekers zien nog mogelijkheden om het tij te keren. Zo pleiten ze voor het beperken van de uitstoot van stikstof. Als we ervoor zorgen dat daarvan minder in de natuur terecht komt, kan dat lokale planten en insecten helpen. Daarnaast is het volgens de onderzoekers belangrijk om natuurlijke graslanden – vaak rijk aan de insect-bestoven plantensoorten die de afgelopen jaren in het gedrang zijn gekomen – beter te beschermen. En we moeten blijven monitoren om te zien of dit soort beschermingsmaatregelen het gewenste effect hebben, stelt onderzoeker Koos Biesmeijer. Zowel op de insecten als de planten, omdat ze wederzijds afhankelijk zijn.

08/03/2025
Alles op aarde is onlosmakelijk met elkaar verbonden. Van de lucht die we inademen tot de oceanen die het klimaat beïnvloeden. Zo ook de ecosystemen op aarde: zonder planten hebben wij geen eten en zonder bestuivers zoals de vlinder hebben wij niet genoeg planten. Vlinders zijn dus op hun beurt essentieel voor de instandhouding van de natuur, maar ze worden ernstig bedreigd.

Wetenschappers van de Michigan State University slaan alarm: hun onderzoek toont aan dat in 20 jaar tijd het aantal vlinders met 22 procent is gedaald. De vlinders spelen een ontzettend belangrijke rol in de natuur. Ze bestuiven namelijk bloemen en vormen een belangrijke voedselbron voor andere dieren, waaronder spinnen en vogels. De afname van hen heeft daarom een negatieve impact op veel planten, spinnen en vogelpopulaties. Vervolgens heeft de afname van die populaties weer enorme gevolgen voor andere roofdieren. Kortom: de voedselketen raakt zo uit balans.

De onderzoekers verzamelden gegevens van meer dan 76.000 onderzoeken op Amerikaans grondgebied, waaruit ze konden concluderen dat het totale vlinderaantal met 22 procent is gedaald. In het onderzoek namen ze 554 getelde soorten mee. Van 107 soorten is nog maar de helft van de populatie over. Het is shockerend, zegt ecoloog Nick Haddad. Mijn buren merken het. Ongevraagd zeggen ze: Ik zie minder vlinders in mijn tuin, is dat echt? Mijn buren hebben gelijk. Een andere wetenschapper zegt dat de uitkomsten van dit onderzoek mensen wakker moeten schudden. We hebben dringend zowel lokale als nationale beschermingsmaatregelen nodig om vlinders en andere insecten te helpen. We hebben nog nooit zo’n duidelijk en overtuigend beeld gehad van de achteruitgang van vlinders als nu.

Een verklaring voor deze drastische afname zou het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen kunnen zijn. De wetenschappers benadrukken dat het gebruik van insecticiden schadelijk is voor vlinders en andere insecten. Veel van het gebruik ervan ontbeert een strategie en leidt tot overmatig gebruik. Het is niet bewezen dat dit de gewasopbrengst bevordert, maar het is wel slecht voor de vlinders. Wat uit voorzorg wordt toegepast, legt een zware last op agro-ecosystemen, benadrukt Haddad.
Het goede nieuws is dat de grootschalige inzet van insecticiden kan worden teruggedraaid, waardoor vlinders en andere bestuivers zich kunnen herstellen.

In Nederland is de afname nog groter. Hier is het aantal vlinders in 30 jaar tijd namelijk met 50 procent gedaald, volgens het Compendium voor de Leefomgeving (CLO). “Dat verschil komt doordat er in verhouding in Nederland veel meer landbouwgebruik is dan in de Verenigde Staten, waar bovendien veel meer goed functionerende natuursystemen zijn dan hier”, legt Emeritus Hoogleraar Ecologie & Bescherming van Insecten Michiel Wallis de Vries uit in een interview met scientias.nl. De effecten van de landbouw zijn daardoor groter op insecten, zoals vlinders. De hoge stikstofdepositie, voornamelijk afkomstig van de landbouw, heeft enorme gevolgen voor vlinders. Hoewel stikstof essentieel is voor plantengroei, zorgt een teveel ervan voor verstoringen in ecosystemen. “Planten die door te veel stikstof omhoog schieten krijgen de overhand, waardoor minder zonlicht doorkomt en het klimaat vlak boven het aardoppervlak afkoelt”, aldus De Vries. Hierdoor kunnen vlinders minder goed opwarmen. Bovendien verdringen de omhoog geschoten planten de kruiden waar vlinders veelal van leven. Daarnaast leidt stikstof ook tot bodemverzuring, waardoor mineralen minder goed kunnen verspreiden en kruiden niet kunnen groeien, voegt De Vries toe.

03/03/2025
De AMOC, de Atlantic Meridional Overturning Circulation, bij het grote publiek bekend staande als de warme golfstroom, is sinds kort hernieuwd in de belangstelling komen te staan. Verscheidene vooraanstaande klimaatwetenschappers waarschuwen ervoor dat deze warmtebron voor Europa binnen deze of anders wel de volgende eeuw stil zou kunnen gaan vallen. Dat zou een ernstige afkoeling voor Noordwest-Europa tot gevolg kunnen hebben.

De AMOC is van onschatbare waarde voor de klimaatstabiliteit van West-Europa. Het warmtetransport van deze oceaanstroming is vijftig keer zo hoog als het menselijk energieverbruik wereldwijd. De thermische equator ligt hierdoor tien graden noordelijk van de evenaar, en het noordelijk halfrond is 1,4 graad warmer dan het zuidelijk. De warmte van de AMOC reikt helemaal tot aan de Noordelijke IJszee, diens kracht bedraagt 15-20 sverdrups (miljoen kubieke meter per seconde). Sinds het einde van de laatste IJstijd, 11.700 jaar geleden (BP), onderhoudt de AMOC een relatief stabiele warmtestroom naar ons continent.

Ondertussen is de luchtkwaliteit echter aanmerkelijk verbeterd. De schonere lucht tegenwoordig brengt niet alleen meer zonneschijn, maar heeft ook een verzwakking van de AMOC tot gevolg.
De kracht van de thermohaliene circulatie is voor een groot deel afhankelijk van het zoutgehalte, zoals de Amerikaan Henry Stommel al in 1961 stelde. Door smelt van het landijs en regenval in en om de Noordelijke Atlantische Oceaan kan het zoutgehalte afnemen. In het bijzonder is daarvoor de regio relevant waar de AMOC kantelt. Het sterkst is dit het geval ten zuiden van Groenland. Het zoutgehalte aldaar maar ook de zeewatertemperatuur zijn sterke indicatoren voor de kracht van de AMOC. Van dit soort indirecte aanwijzingen zijn we afhankelijk voor informatie over periodes waar geen directe metingen van de AMOC beschikbaar zijn. Een in het oog springende en tegelijk voor de hand liggende indicator is de oppervlaktetemperatuur van het zeewater in de mengzone. Sinds 1993 zien we een sterke afkoeling. Die staat bekend als de ‘Cold Blob’, en kan experimenteel teruggevoerd worden op toenemende CO2 in de atmosfeer. Andere aanwijzingen voor een verzwakkende AMOC zijn:
• Minder zout water in de mengzone,
• Zouter water in de zuidelijke Atlantische Oceaan,
• Hogere zeespiegel en hoger zoutgehalte oost van VS,
• Golfstroom dichter bij de kust van de VS,
• Minder uitstroom Florida Strait,
• Warmer water dicht langs de oosten zuidkust Groenland.

Sinds de aanvang van deze eeuw hebben we ook de beschikking over directe metingen, middels het zogenaamde Rapid-project.
De RAPID-AMOC array van stations heeft sinds 2004 continue metingen verzameld van het zoutgehalte en de snelheid van de zeestromingen nabij het zeeoppervlak in de Atlantische Oceaan op 26°NB (Smeed et al, 2018).
Het resultaat van die metingen laten een duidelijke afname zien sinds 2005 en een minimum rond 2010 en 2012. Daarna een lichte stijging. De sterkte van de AMOC kan ook afgelezen worden aan de kracht van het Atlantische meridionale warmtetransport binnen één kilometer diepte. Dan zien we een kantelpunt eind negentiger jaren van de vorige eeuw. Rond 2012 een dieptepunt, vergelijkbaar met de uitkomsten van het Rapid-project. De meest recente jaren vormen eveneens een dieptepunt.

De consequenties van afname vande AMOC voor weer en klimaat zijn niet eenvoudig herleidbaar omdat
veel andere factoren eveneens een rol spelen. Eerder noemden we het vulkanisme en de luchtvervuiling. Daar komen schommelingen in de kracht van de ENSO bij (een krachtige El Niño versterkt de opwarming), evenals de toegenomen CO2 in de atmosfeer. De laatste is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de wereldwijde klimaatopwarming.
De AMOC echter beïnvloedt in de eerste plaats het Europese klimaat, en we constateerden al dat dat sinds eind jaren tachtig van de vorige eeuw aanmerkelijk zachter is geworden. Meer hittegolven en minder koudegolven bijvoorbeeld. Tussen 2009 en 2013 echter stagneerde de opwarming, maar sindsdien is het opnieuw zachter geworden. De verzachting is voor een belangrijk deel terug te voeren op een sterker wordende Atlantisch klimaat. Daarin de anomalieën van de geopotentiaal op 500 hPa in de wintermaanden. Links de koudere periode 2009-2013, daarna hetzelfde van 2014-2024, de meest recente warme periode. In die laatste periode komt de Cold Blob weer tevoorschijn. In eerste instantie leidt die vanwege de versterking van het IJslandlaag tot een opwarming van het klimaat. Zachtere winters met een krachtiger westcirculatie en warmere zomers. Pas als de kou rond IJsland zich mocht gaan vermeerderen, wordt het in een groter gebied koud. Tijdelijk hebben we dat meegemaakt in de jaren 2009-2013, met hun relatief koude en vaak sneeuwrijke winters en de wat minder warme zomers.

Het stilvallen van de AMOC kan gezien worden als een van de kantelpunten die kunnen gaan optreden. De meeste modelstudies betreffende de AMOC rekenen met CO2-emissies van het pre-industriële tijdperk en kijken niet ver vooruit. Negen modellen echter rekenen op langere termijn, en met hoge emissies komen ze allemaal met een instorting van de AMOC tegen het einde maar meer nog in de volgende eeuw. Maar zelfs met matige of lage emissies kan de AMOC al stilvallen. Deze uitkom sten zijn des te zorgelijker omdat de modellen over het algemeen de stabiliteit van de AMOC overschatten. We moeten er bij deze modellen al met al rekening mee houden dat het kantelpunt ergens in de eerste helft van deze eeuw komt te liggen. Professor Rahmstorf, autoriteit op het gebied van de AMOC vat bij een presentatie afgelopen herfst voor ‘The NordicCounsel of Ministers’ de huidige toestand als volgt samen:
Schadelijke omslagpunten in de natuurlijke wereld vormen enkele van de ernstigste bedreigingen waarmee de mensheid wordt geconfronteerd. Het op gang brengen ervan zal de levensondersteunende systemen van onze planeet ernstig beschadigen en de stabiliteit van onze samenlevingen bedreigen.
Bron: Weerspiegel-2 2025