Hondsdagen (20 juli – 20 augustus)
De dagen van omstreeks 20 juli tot rond 20 augustus worden de Hondsdagen genoemd. In deze periode komt de heldere ster Sirius van het sterrenbeeld De Grote Hond gelijk met de zon op. De Grieken en Romeinen zagen dit als de periode van de grote hitte. Ook voor ons land gaat dat op: deze tijd is de warmste van het jaar. 's Middags is dan zo'n 19 tot 24 graden heel normaal. De warmte kan gemakkelijk voeding geven aan onweersbuien met veel regen. Een vochtig warm, broeierig weertype met zo nu en dan een paar stevige buien is karakteristiek voor de Hondsdagen.
Voor onze voorouders, die nog niet over koelkasten beschikten, was dat ook de tijd waarin etenswaren sneller waren bedorven.

Kortste / langste dag
De dagen rond 21 december, wanneer volgens de astronomische kalender de winter begint, zijn de kortste dagen van het jaar. Pas rond kwart voor negen in de ochtend komt de zon op en 's middags rond half vijf gaat zij weer onder. De hoeveelheid zon die de atmosfeer op de kortste dag ontvangt, is 85% minder dan op de langste dag, rond 21 juni.
Dit verschil danken we niet alleen aan de grotere daglengte, maar hangt ook samen met de hogere zonnestand. Hoe hoger de zon aan de hemel, hoe kleiner het oppervlak dat door een stralenbundel verlicht wordt en hoe hoger de temperatuur.
Toch zijn 21 juni en 21 december meestal niet de warmste en koudste dagen. Het geheel van atmosfeer, continenten en oceanen reageert vertraagd op veranderingen in de hoeveelheid warmte. Daardoor valt de warmste dag in De Bilt gewoonlijk niet op 21 juni, maar ongeveer een maand later. Die data lopen van plaats tot plaats uiteen door verschillen tussen water en land, omdat water veel langzamer op temperatuurveranderingen reageert dan lucht en land. Plaatsen aan zee beleven gemiddeld later in het jaar hun warmste en koudste dag.

Oudewijvenzomer
Een periode met mooi najaarsweer wordt ook wel oudewijvenzomer genoemd, maar over de datering van dit begrip bestaan verschillende interpretaties. Volgens oude gezegden mag alleen warmte rond 8
november zo worden genoemd, maar volgens klimatologen gaat het om warme dagen tussen 17 en 25 september. Oorspronkelijk komt het begrip uit de Noordse of Germaanse mythologie, waarin noodlotsgodinnen wevend of spinnend werden afgebeeld. Ze beeldden daarmee de menselijke levensdraden uit. De term oudewijvenzomer is waarschijnlijk terug te voeren op een vrouwelijke watergeest met lange witte haren. Later werd het toegeschreven aan oude breiende vrouwen en aan veldspinnen die bij rustig nazomerweer lange draden maken.
De verwarring is begrijpelijk want het najaar kent verschillende oplevingen van de zomer met uiteenlopende benamingen. In Nederland en Vlaanderen wordt een zomerse periode rond 29 september wel Sint Michielszomertje genoemd, begin oktober heet dat kranenzomer, rond 11 oktober Sint Gommaruszomertje en 11 november spreekt men van de Sint Maartenszomer.
Het warme najaarsweer hangt samen met een hogedrukgebied boven Midden-Europa, waardoor de wind in West-Europa uit het zuiden waait. Daarmee wordt warme lucht aangevoerd uit het gebied van de Middellandse Zee, waar in oktober en november nog temperaturen van 25 tot 30 graden mogelijk zijn. In ons land wordt de 25 graden in oktober soms nog overschreden en in november ligt die grens bij 20 graden. Het mooie nazomerweer kan meer dan een week aanhouden. Meestal leidt het rustige weer
's avonds wel tot mist, die door de afnemende kracht van de zon ’s ochtends steeds langzamer verdwijnt en zich soms de hele dag weet te handhaven.

Schaapscheerderkoude (5-20 juni)
De Schaapscheerderkoude is een koude periode in juni, doorgaans tussen 18 en 14 juni, die wel alles met schapen te maken heeft. Zomerweer in juni houdt zelden de hele maand stand. Meestal draait de wind na de eerste zomerse of zelfs tropische dagen van zuid naar noordwest of noord. Daarmee stroomt aanzienlijk koelere lucht uit het Noordzeegebied Europa binnen. Boven de nog relatiefkoude Noordzee ligt dan vaak een grijs wolkendek of een mistgebied dat met de noordwestelijke stroming onze kant op komt. De felle juni-zon maakt dan plaats voor een grijs wolkendek en zeker in de wind is het ronduit koud. Zo'n weersomslag
van warm en zonnig naar koel en somber is in juni niet ongewoon. Vooral rond het midden van de maand moeten we het vaak bezuren.
Schaapscheerders maakten vroeger van deze grijze koele periode gebruik om de schapen te scheren, vandaar de benaming Schaapscheerderkoude. Meestal houdt dat koele en sombere weer wel enkele
dagen aan, zodat de kale huid van de schapen niet blootgesteld wordt aan de felle zon.
onderzoek blijkt dat de Schaapscheerderkoude in ons land doorgaans

IJsheiligen (11-14 mei)
IJsheiligen is een van de oudste en bekendste begrippen uit de volksweerkunde. De eerste berichten over Sint Mamertus, Sint Pankratius, Sint Servatius en Sint Bonifacius dateren van rond het jaar 1000. Ze vieren hun naamdagen op achtereenvolgens 11, 12, 13 en 14 mei. De IJsheiligen ontlenen hun benaming aan het gevaar van koud voorjaarsweer voor het gewas, dat in deze tijd in volle bloei staat. Een late vorstnacht kan nu veel schade aanrichten. Het is echter niet zo dat tijdens de IJsheiligen de kans op een overgang naar koud weer groter is dan op andere dagen in het voorjaar. Temperatuursprongen, die onder andere het gevolg zijn van het nog relatief koude zeewater, zijn kenmerkend voor dit hele jaargetijde en kunnen zelfs in juni nog voorkomen. Wel neemt na half mei de kans op vorst sterk af en aan het eind van deze maand zijn temperaturen onder nul uitzonderlijk. In dat opzicht markeren de IJsheiligen meestal de overgang naar een periode met een meer zomers karakter, maar soms begint de zomer al tijdens de IJsheiligen. Zo'n IJsheiligenzomer duurt meestal maar kort, maar het kan dan al behoorlijk warm worden met zomerse temperaturen boven 25 graden.

Zevenslapersdag
Een kou-inval met regen eind juni of begin juli wordt ook wel in verband gebracht met Zevenslapersdag. De benaming Zevenslapersdag is gebaseerd op een legende over zevenjongelingen die vanwege de vervolging van christenen enkele honderden jaren na het begin van onze jaartelling op een berg bij Ephesus (Turkije) in een grot moesten vluchten. Daar vielen ze in een diepe slaap tot ze op, wat toen 27 juni was, werden ontdekt en wakker gemaakt. Regen op Zeuenslapersdag zou garant staan voor
zeven natte weken.

Hondsdagen:
Bij vlagen zwoel, of zelfs bijna heet weer, maar ook fikse buien. Dit past perfect bij een periode die klimatologisch bezien nog net iets later in de zomer valt en die bekend staat als de ‘Hondsdagen’.

De Hondsdagen - weerkundig
De ‘Hondsdagen’ verwijzen naar een periode die eindelijk nog iets later in het jaar valt, tijdens de hoogzomer, gedurende de periode die ongeveer begint op 20 juli en half augustus eindigt. In die tijd van het jaar worden in onze streken de hoogste temperaturen bereikt. Niet zelden is dat een broeierige periode, waarin het vaak tot onweer komt. Vooral tijdens onweersbuien kan er veel hemelwater in korte tijd vallen, soms zelfs een gemiddelde maandhoeveelheid. Uiteraard blijft zo’n extreme neerslaghoeveelheid vaak wel beperkt tot een klein gebied.
Waarom deze periode bekend staat als ‘de Hondsdagen’ ? Het heeft niets te maken met de kreet ‘hondenweer’ maar de oorsprong is astronomisch.

De Hondsdagen – astronomisch
Na de zon, onze zeer nabije ster, is Sirius de helderste ster die we aan onze nachthemel kunnen zien. Deze ster straalt niet alleen veel krachtiger dan onze eigen zon, maar staat ook nog eens erg nabij, op een afstand van 8,6 lichtjaren, dat naar de maatstaven in het heelal, inderdaad ‘om de hoek’ is. Daarmee is haar schijnbare helderheid voor ons, verklaard.
Sirius wordt ook wel de ‘Hondsster’ genoemd, omdat het de helderste ster is van het sterrenbeeld ‘De Grote Hond’. Aan onze winterhemel, is Sirius een prachtige verschijning aan de zuidelijke hemel. In januari kunt u Sirius in de avond bewonderen. Zowel Orion als De Grote Hond bevinden zich dichtbij de ecliptica, de schijnbare baan die de zon langs de hemelkoepel beschrijft. Aan het begin van de zomer komt Sirius ongeveer gelijk met de zon op, en is daarom onzichtbaar. Vanaf de laatste julidecade echter, wordt Sirius in de ochtendschemering zichtbaar. Dat markeert het begin van de Hondsdagen. Daarna komt Sirius steeds vroeger op en wordt daardoor beter, en ook langer zichtbaar.

De Hondsdagen – historisch
Volgens de Griekse mythologie werd Artemis door haar broer Apollo misleid, waardoor ze per ongeluk haar geliefde Orion doodde. Ontroostbaar besloot ze hem als sterrenbeeld aan de hemel te zetten, met zijn trouwe hond Sirius naast zich, zodat ze beiden kon blijven zien.
In het oude Egypte markeerde het tijdstip dat Sirius precies gelijk met de zon opkomt, het begin van het nieuwe jaar. Daar werd Sirius trouwens Sopdet genoemd, naar een godin, die getrouwd was met Sah (Orion). Zij was de godin van de ster Sirius en ter ere van haar werd ook jaarlijks het Sothisfeest gevierd. Dat was niet voor niets. De felle stralen van onze zon houden Sirius 70 dagen verborgen en op het moment dat Sirius weer voor het eerst in de ochtendschemering kan worden gezien, markeert ook het moment van het jaarlijkse overstromen van de Nijl in Egypte, waarmee de droge periode tot een einde komt.
Geen wonder dat er feest werd gevierd. De Nijl was voor Egypte letterlijk een levensader en het overstromen voor het woestijngebied, waar anders niets wil groeien, een zegen. Sopdet kondigde dus de komst van het leven brengende water aan. Hoe belangrijk Sirius voor de Egyptische samenleving destijds was, blijkt ook uit het feit dat voor het balsemen van een overledene een periode van 70 dagen in acht werd genomen, precies het tijdvak dat Sirius onzichtbaar is en Sopdet dus afwezig is. Haar terugkeer symboliseerde dus de wederkomst van het leven en was dus in meerdere opzichten een verheugende gebeurtenis.

Inversie:
Hoger in de atmosfeer wordt het gewoonlijk steeds kouder maar soms stijgt de temperatuur met de hoogte. Een inversie (temperatuuromkering) noemen weerkundigen dat. De effecten zijn waarneembaar vanaf het aardoppervlak maar ook vanuit een luchtballon, vliegtuig en zelfs vanuit aardobservatiesatellieten.
De temperatuur van de lucht neemt in de regel in de onderste 10-15 kilometer van de dampkring af met de hoogte. Daardoor is het bijvoorbeeld op bergtoppen of op vlieghoogte kouder dan op zeeniveau. Op sommige dagen gaat deze regel niet op. Dan bevindt zich op enkele tientallen, honderden of duizenden meters boven het aardoppervlak een warme laag. Aan de onderzijde daarvan neemt de temperatuur toe met de hoogte. Men spreekt dan van een inversie, omdat het een omkering van de normale situatie betreft.
Inversies komen echter vaak op allerlei hoogtes voor; doordat ze niet gekoppeld zijn aan een vaste hoogte, kun je ze niet terugvinden in het gemiddeld verloop van de temperatuur met de hoogte in de dampkring.

Inversies vervullen vaak de rol van deksel op de onderste laag van de atmosfeer. Ze gaan uitwisseling van lucht onder de inversie met die daarboven tegen. Daardoor hoopt zich onder een inversie vaak vocht en vuil op. Inversies bevinden zich dan aan de bovenzijde van een mistlaag van laaghangende bewolking en/of van verontreinigde lucht.
Doordat de inversie als een deksel de onderste laag van de atmosfeer afsluit, kan de vuile lucht niet weg en treedt ook geen verdunning van de concentraties verontreiniging op. Het effect kan nog worden versterkt als de ontsnappingsroutes voor vocht en vuil niet alleen aan de bovenzijde zijn afgesneden, maar de lucht ook in horizontale richting geen kant op kan. Dat is het geval als de lucht gedwongen wordt te stagneren in dalen en valleien. Een geval van opgesloten lucht doet zich voor in de sterk geïndustrialiseerde Povlakte in Noord-Italië. De vallei is aan drie kanten omsloten door bergen en als er dan een inversie optreedt, is het altijd raak. Nu eens is de lucht over vrijwel het gehele gebied sterk verontreinigd, dan weer is de Povlakte volledig gehuld in mist.

Postduivenhouders zijn als de dood voor inversies. Vooral jonge duiven kunnen zich onder dergelijke weersomstandigheden niet oriënteren. Ze vertrekken dan vaak pas na geruime tijd van de losplaats, meestal in de verkeerde richting, en keren niet meer terug. Op die manier gaat soms veel waardevolle of veelbelovende wedstrijdduiven verloren.

Warmtefrontinversie:
Inversies treden bijvoorbeeld op bij de nadering van een warmtefront. Dat komt doordat de warmere lucht boven een gegeven locatie het eerst doordringt op grotere hoogte en pas later arriveert op grondniveau.

Subsidentie-inversie:
Ook in hogedrukgebieden doen zich gewoonlijk inversies voor, samenhangend met de dalende luchtbewegingen die daarin plaatsvinden. De dalende lucht warmt namelijk op zodat zich een inversie vormt. In de winter bevindt zich onder de inversie veelal mist of laaghangende bewolking die grote gebieden, bijvoorbeeld Duitsland, de Benelux en Noord-Frankrijk, kan bedekken. Op satellietbeelden is dan te zien dat hoger gelegen regio's zoals de Ardennen en Sauerland, boven de inversie uitsteken, zodat het aardoppervlak daar vanuit de ruimte gewoon zichtbaar is. De temperatuur kan boven de inversie wel bijna 15 graden hoger liggen dan eronder in de mist.

Grondinversie:
Inversies kunnen ook ontstaan als het aardoppervlak afkoelt en de lucht direct daarboven eveneens doet afkoelen, terwijl de temperatuur van de lucht op wat grotere hoogte niet wordt beïnvloed en zijn relatief hogere temperatuur behoudt. Zo vormt zich een grondinversie, waaronder zich vaak stralingsmist bevindt.

Ook boven de oceanen treden inversies op, vooral in de gebieden waar de passaten waaien, zoals boven de Grote Oceaan voor de kust van Mexico of boven de Atlantische Oceaan voor de kust van Afrika. De vochtige laag onder de inversie noemt men dan de maritieme grenslaag. Aan de bovenzijde daarvan bevinden zich vaak uitgestrekte wolkenvelden met in een regelmatig patroon optredende zogeheten stratocumulusbewolking. Het patroon wordt soms verstoord door wolkensporen van schepen, die kriskras door de wolkenvelden heen liggen. De schepen die de wolkenpluimen veroorzaken bevinden zich in de buurt van de dunne punt van de pluim. De sporen worden na verloop van tijd breder en waaieren soms wat uit in onregelmatige vormen. In de gebieden waar zich veel stratocumulusvelden voordoen, liggen vaak ook vulkanische eilanden, waarvan sommige hoog genoeg zijn om door zo'n inversie heen te prikken.
Bron: Zenit juni 2014

Weerbureaus
Tot omstreeks de jaren '80 van de vorige eeuw was de situatie in de meteorologie betrekkelijk eenvoudig. Het KNMI verzorgde de publieke weersberichten en gaf daarnaast tegen een vergoeding voor de onkosten ook op commerciële klanten toegespitste berichten uit. Naast het KNMI opereerden er nog enkele éénmans bedrijfjes zoals Jan Pelleboer, Hans de Jong en later Jan Versteegt.

In 1984 kwam daarin verandering toen een aantal KNMI-ers samen met enkele meteorologen uit Wageningen, besloot om een commercieel weerbureau op te richten. Deze actie resulteerde in de geboorte van Meteo Consuit (MC). Onder leiding van Harry Otten groeide dit bedrijf uit tot een internationaal opererend weerbureau binnen de overkoepelende MeteoGroup. De Nederlandse vestiging in Wageningen is qua omvang vergelijkbaar met de afdeling Weer van het KNMI.

Ook elders in Europa werden private weerbureaus opgericht en geleidelijk aan kwam er vanuit die groep verzet tegen de commerciële activiteiten van de overheidsdiensten zoals het KNMI. Uiteindelijk resulteerde dat in een volledige afsplitsing van de commerciële activiteiten, behoudens de dienstverlening aan de luchtvaart, van het KNMI. Alle activiteiten werden ondergebracht in een private onderneming Holland Weather Services genaamd. Dit bedrijf werd al vrij snel overgenomen door Weathernews Incorporated (WNI), een privaat weerbedrijf van Japanse origine. In 2009 besloten de voormalige KNMl-medewerkers zich toch weer af te splitsen en zo ontstond Weerplaza (WP), een onderdeel van Infoplaza.

Inmiddels was onder de vlag van DLV Gerrit Hiemstra gestart met een privaat weerbedrijf DLV-meteo dat zich vooral richtte op weersverwachtingen en voorlichting ten behoeve van de landbouw. Later werd het werkterrein uitgebreid en ontstond Weeronline (WOL), dat uiteindelijk overging in MeteoVista maar zich op internet zich nog steeds presenteert als Weeronline.

Sinds de afsplitsing van de commerciële afdeling concentreert het KNMI zich, voor wat betreft de weersverwachting, volledig op de in de wet gedefinieerde publieke taak waarbij de nadruk ligt op waarschuwingen voor extreme (bedreigende) weersituaties.

In 2006 ging BuienRadar online.
Bron: Zenit mei 2014

Zoals de naam (Noord Atlantische Oscillatie) al doet vermoeden, is het gekoppeld aan variaties in de atmosferische circulatie (herverdeling van de lucht op grote schaal) in het Noord-Atlantisch gebied. NAO is gedefinieerd als het verschil in luchtdruk tussen de Azoren / Lissabon en IJsland, en de verhoudingsgetallen die daar uit voortkomen wordt de NAO-index genoemd. De NAO-Index is een maat voor de meridionaliteit/zonaliteit van het stromingspatroon in onze omgeving, die in grote lijnen laat zien waar in de regio tussen IJsland en de Azoren de hoge- en de lagedrukgebieden liggen. De NAO trekt veel aandacht, omdat de fluctuaties de systematische veranderingen reflecteren in de weersystemen, namelijk de locatie en de sterkte van de systemen.
De NAO-index verandert op alle tijdschalen en is een belangrijke indicator van zowel het huidige weer, als ook de klimaatschommelingen op regionale schaal.

Een hoge (positieve) NAO-index doet zich voor wanneer er een sterk IJslands lagedrukgebied heerst, samen met een sterk Azoren-hogedrukgebied. Tussen deze systemen in waaien dan sterke westen winden. In de winter, geeft deze situatie koud weer in Groenland en oostelijk Noord-Amerika, terwijl Noordwest-Europa zacht winterweer heeft, zoals in 2014. Het leverde ons een erg zachte winter op.

Is de druk bij IJsland relatief hoog en bij de Azoren relatief laag, dan neemt de NAO-index een negatieve waarde aan. Bij ons is er dan een relatief grote kans op zowel noordelijke als zuidelijke winden zoals in het jaar 2011. Warmte in Groenland en koude in Noordwest-Europa.

De Azoren liggen tussen Amerika en Europa. Ongeveer 1500 km ten westen van het Portugese vasteland vind je deze archipel van negen bewoonde eilanden.

Bochten in de straalstroom komen vaker voor naarmate de straalstroom minder sterk wordt. Belangrijkste aanjager van straalstroom zijn de temperatuurverschillen tussen het poolgebied en de gebieden rond de evenaar. De opwarming van de aarde van de laatste tientallen jaren doet zich in de poolgebieden veel sterker voor dan in de tropen. De temperatuurverschillen aan weerszijden van de straalstroom nemen hierdoor af, de straalstroom verliest aan sterkte. Hierdoor trekken er gemakkelijker bochten in. En maken meridionale stromingen meer kans dan vroeger, toen de straalstroom sterker was.

Een shelfcloud is vrij vertaald een plankwolk of kraagwolk. De wolk dankt zijn ontstaan aan de verschillen tussen warme en koude lucht die bij een zware bui dicht bij elkaar komen. Er gaat een enorme hoeveelheid warme lucht omhoog. Dit gebeurt in de zogeheten updraft van de bui. De opstijgende lucht koelt af, de waterdamp in de lucht condenseert, en vormt een enorme wolkentoren. Als compensatie van de opstijgende lucht zal er ook een bijna even grote hoeveelheid lucht moeten gaan dalen. De dalende luchtstroom concentreert zich in de zogenaamde 'downdraft' van de bui. Een belangrijke eigenschap van de dalende lucht is, dat deze beduidend kouder is dan de stijgende luchtstroom.

Daar waar de luchtstroom de onderste luchtlagen bereikt, moet ze worden afgebogen in horizontale richting. De dalende lucht, die al een bewegingscomponent met de bui mee heeft, zal nu in voorwaartse richting gaan uitstromen, in dezelfde bewegingsrichting als dat de bui zelf trekt.
De voorste begrenzing van deze koele lucht uit de bui noemen we het 'gustfront'. Bij het passeren van het gustfront neemt de wind plotseling sterk toe en daalt de temperatuur binnen een paar minuten met vaak wel meer dan 5 graden.
De koudere lucht, die bovendien zwaarder is dan de warme omgevingslucht, zorgt ervoor dat de warme lucht een extra duw omhoog krijgt aan de voorzijde van de bui. Daar kan de opstijgende lucht tot wolkvorming leiden. De shelfcloud wordt geboren. De warme lucht, die condenseert en verder wil opstijgen, drukt tegen de ook vrij warme luchtlagen er boven. Die gaan ook omhoog. En zo kan de gelaagde structuur van de shelfcloud vorm krijgen.

Zolang de connectie met de wolk op grote hoogte intact is, noemen we het een shelfcloud.
Als de onderstekraag zich harder voortbeweegt dan de bovenliggende wolk, en zich loskoppelt van die wolk, dan noemen we dit een rolwolk.