08/05/2023
Sinds het begin van satellietmetingen is het wateroppervlak van de oceanen nog nooit zo warm geweest als nu. En de warmte zakt steeds dieper de oceanen in.
Het record van 21,0 graden uit 2016 is verbroken. Uit data van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), dat het wereldwijde wateroppervlak van de oceaan dagelijks meet, is de gemiddelde temperatuur van de oceanen gestegen naar 21,1 graden. Een zorgwekkende trend.

90 procent van de extra warmte die wordt veroorzaakt door klimaatverandering komt terecht in de oceaan, legt oceanograaf Sjoerd Groeskamp van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ) uit. Langzaam maar zeker zakt deze warmte de diepe oceaan in. "In de laatste dertig jaar ging dit drie à vier keer zo snel als de dertig jaar daarvoor.''
In het water bestaan ook hittegolven. Deze marine heatwaves kunnen veel problemen veroorzaken voor het leven onder water. Vooral koralen sterven erdoor af. De temperatuurverandering kan, net als op het land, ervoor zorgen dat de ecosystemen veranderen. "Dieren die kunnen migreren zullen dat doen, andere dieren en planten sterven of functioneren minder goed.''

Weerfenomenen El Niño en La Niña zorgen voor verandering van het klimaat. Zo waren er lange tijd La Niña-omstandigheden, vertelt Groeskamp. "Dat betekent dat door de windpatronen op de Grote Oceaan koud water uit de diepzee omhoog wordt getrokken.''
Komend jaar is er een El Niño-situatie. De passaatwind boven de Stille Oceaan neemt in kracht af, waardoor die zuigende werking verdwijnt. ' Het water aan het oppervlak warmt dan op. Door La Niña was het de laatste jaren relatief koel aan het oceaanoppervlak, terwijl de klimaatopwarming van de aarde gewoon doorging. "Als je die koeling dan uitzet, krijg je het dubbel terug.''

De oceaan kan oneindig veel warmte opslaan. In de bovenste 2 meter van de oceaan zit evenveel warmte als in de gehele atmosfeer. Oceanen zijn gemiddeld 4 kilometer diep. Heel veel warmte van het broeikaseffect is de oceaan ingezakt, anders was het veel warmer geweest op het land. "Dat is onze redding, maar heeft ook gevolgen.''
Als warmte de diepere lagen van de oceaan bereikt, kan die daar veel langer blijven. Dat betekent dat je voor langere tijd warmte opslaat in het klimaatsysteem. Daardoor is de zeespiegelstijging niet zomaar omkeerbaar. "Over honderd of duizend jaar kun je nog de gevolgen merken van deze opwarming.''

04/01/2023
Uit een Amerikaans en Europees onderzoek blijkt dat vogelgriep ook bij zoogdieren is geconstateerd. Dat maakt het risico op een voor de mens gevaarlijke variant iets groter.

Bij 98 wilde zoogdieren is in de VS in de afgelopen negen maanden vogelgriep vastgesteld. Ook in Europa neemt het aantal besmettingen bij zoogdieren toe. In Nederland bleken een bunzing, das, vos en een otter met het virus besmet te zijn geweest.
De onderzoekers hebben dit nog niet vaak waargenomen de afgelopen vijftien jaar.
Dat het virus vooral voorkomt bij carnivoren, die regelmatig vogels eten, is geen toeval.

20/02/2023
De Europese Unie gaat met ingang van dit jaar de invoer van producten die bijdragen aan ontbossing verbieden. Er geldt een overgangsperiode van twee jaar voor grote bedrijven. Kleine bedrijven krijgen een jaar extra en moeten eind 2025 aan alle verplichtingen voldoen.

Importeurs van producten als cacao, soja, palmolie, hout en rundvlees moeten precies gaan aantonen waar de grondstoffen vandaan komen en dat de wetgeving in het land van herkomst niet wordt geschonden.
De natuurorganisaties Greenpeace en Milieudefensie zijn enerzijds opgetogen, maar anderzijds ook teleurgesteld dat de nieuwe wet niet gaat gelden voor investeerders, zoals banken, verzekeraars pensioenfondsen.
Milieudefensie hoopt dat financiële instellingen over twee jaar alsnog worden toegevoegd.

16/05/2023
Tegenwoordig zien wij dat de lengte van het groeiseizoen toeneemt. De maatstaf hiervoor is het aantal dagen achter elkaar dat de etmaaltemperatuur boven de vijf graden komt.
Rond 1900 duurde een groeiseizoen ongeveer 260 dagen, maar inmiddels (2023) is dit gestegen naar ruim 300 dagen.
Ook de toename van het aantal zonuren in de winter en lente zou hierbij een rol kunnen spelen, wat zorgt voor meer lichtintensiteit. Dit verklaart mogelijk dat soorten als sneeuwklokje, speenkruid en narcis de afgelopen jaren vaak al in decemer of de eerste helft van januari begonnen te bloeien.

27/09/2023
Het was deze zomer heter, droger en natter dan ooit, met rampspoed tot gevolg.
Volgens deskundigen zal de klimaatverandering grotendeels ongecontroleerd doorgaan. De kans om het klimaatsysteem met relatief weinig moeite te stabiliseren is voorbij, zo werd aan het begin van het 13e Extreme Weercongres in Hamburg gezegd. Dit betekent dat enorme veranderingen op aarde niet langer kunnen worden vermeden. Klimaatverandering zal nu grotendeels ongecontroleerd plaatsvinden, wat betekent dat enorme veranderingen op onze planeet niet langer kunnen worden vermeden, aldus een gezamenlijke verklaring woensdag aan het begin van het gerenommeerde vakevenement. Onder meer de Duitse Weerdienst (DWD) en het KNMI neemt hieraan deel.

We moeten accepteren dat de 1,5 grens wordt overschreden. Het Akkoord van Parijs heeft op dit punt feitelijk gefaald. Dit betekent ook dat het alleen met enorme inspanningen mogelijk zal zijn om de opwarming onder de grens van 2 graden te houden. Momenteel zijn we op weg naar een wereld van 3 graden tegen het einde van de eeuw.

Bosbranden, hittegolven, overstromingen – de extreme weersomstandigheden van 2023 zijn volgens de experts een keerpunt. De mondiale lucht- en watertemperaturen zijn nog nooit zo hoog geweest als dit jaar, aldus de boodschap aan het congres. Nooit eerder bereikten hitterecords en bosbranden zo’n omvang als in 2023.
De vijf tot zes graden hogere watertemperaturen in het Middellandse Zeegebied zouden hebben geleid tot recordniveaus van verdamping en daaropvolgende neerslag in Europa en Noord-Afrika.

Het EU-milieuagentschap EEA waarschuwde eind voorjaar al: Door ons veranderende klimaat wordt het weer in Europa extremer. Volgens het agentschap komen hittegolven steeds vaker voor, zijn ze intenser en duren ze langer. De zomer van 2022 was al een zomer van hittegolven.

We kunnen ons allemaal nog steeds de verschrikkelijke beelden herinneren van de stormrampen in Griekenland, Bulgarije, Turkije en Libië. Internationaal klimaatonderzoek is het erover eens: elke verdere opwarming van de aarde zal leiden tot een snelle toename van weersgerelateerde natuurrampen. Mensen moeten zich beter voorbereiden op de catastrofale gevolgen van extreem weer, zoals droogtes, bosbranden en overstromingen.

30/09/2023
Het was deze zomer heter, droger én natter dan ooit, met rampspoed tot gevolg.

Zo kende de maand juli een gemiddelde globale temperatuur van 16,95 graden: de 'hoogste ooit gemeten in de geschiedenis van de mensheid'. Griekenland zuchtte onder een zeventien dagen durende hittegolf, met temperaturen die boven de 45 graden uitkwamen. Dit leidde niet alleen tot bosbranden, maar ook massale evacuaties op de vakantie-eilanden Rhodos, Evia en Korfoe.

In de Amerikaanse stad Phoenix (in de zuidelijke staat Arizona) kampten de bewoners met een hittegolf van 31 dagen. De temperatuur liep er op tot 43,3 graden, het gloeiend hete asfalt werd liefst 66 graden. Dan waren er ook het 'ongewoon warme' water in de Noord-Atlantische Oceaan en de recordtemperaturen in de Golf van Mexico (38 graden) en de Middellandse Zee (28,7 graden). ,,De zeeën zijn warmer dan ooit", concludeerde Unep, het milieuprogramma van de VN.

Verder nog: stortbuien in Peking, waar op 7 augustus 74,48 centimeter regen viel. Recordhitte in Marokko (voor het eerst was het er warmer dan 50 graden), Turkije (49,5 graden) en de Chinese regio Xinjiang (52,2 graden).

Paniek in Zwitserland, waar het 'vriespunt' in de bergen met nog eens 115 meter is opgeschoven naar 5298 meter: ,,Een nieuwe klap voor de gletsjers." 'Megabranden' in Canada, waar de rook de hemel in Montreal en zelfs New York verduisterde, en waar afgelopen jaar ongeveer 1 procent van het land is verbrand (een gebied ter grootte van Griekenland). Een uitzonderlijk warme winter in Brazilië met 41,8 graden.

En dit was inderdaad lang niet alles. Denk aan de overstromingen in Slovenië en Kroatië, de branden op Cyprus en de desastreuze damdoorbraak in Libië. ,,Het tijdperk van globale opwarming is voorbij", zegt de VN. ,,Het kooktijdperk aangebroken. In het volgende decennium zullen dit soort uitzonderlijke gebeurtenissen wellicht normaal zijn."

24/10/2023
In China is begin augustus de zwaarste regenval gemeten sinds het begin van de metingen 140 jaar geleden. Het meteorologisch instituut in Beijing meldde dat het record uit 1891 met de regen in de regio Beijing is verbroken. Tijdens veertig uur noodweer is ten noorden van Beijing 744,8 millimeter regen gevallen. Dat is 135,8 millimeter meer dan in 1891 werd gemeten. Het noodweer heeft in en om de Chinese hoofdstad tot grote wateroverlast geleid. Zeker elf mensen zijn door het noodweer omgekomen.
Bijna een miljoen mensen in Beijing en aangrenzende provincies moesten vanwege overstromingen worden geëvacueerd. Voorsteden van Beijing liepen deels onder water. De regen werd aangevoerd door tyfoon Doksuri.

04/01/2024
2023 bracht een nieuwe realisatie over het verschijnsel van de klimaatverandering in de Noordpool en de wereld.
In juni 2023 publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications een artikel waarin werd gewaarschuwd dat de Noordelijke IJszee mogelijk sneller zijn ijs zal verliezen dan we tot nu toe hadden gedacht.
The New York Times benadrukt dat in 2030 mogelijk de eerste zomer aanbreekt waarin al het drijvende ijs in de Noordelijke IJszee gesmolten zou kunnen zijn.
Volgens eerdere voorspellingen zou dit zich rond 2050 voordoen, maar zelfs met drastische maatregelen om klimaatverandering aan te pakken, lijkt de schade nu onomkeerbaar.
De studie maakt gebruik van satellietgegevens die sinds 1979 zijn verzameld. Uit deze studie blijkt dat het zomerse poolijs in de afgelopen tien jaar met 13% is afgenomen.

04/04/2024
Ontwikkeling in Groenland gaat anders dan gedacht. 37 jaar aan satellietfoto’s brengt een verlies van ijs aan het eindpunt van de gletsjers aan het licht.

De reusachtige ijskap van Groenland is de op een na grootste ter wereld, en naar schatting is er de afgelopen 20 jaar zo’n 5000 gigaton ijs verdwenen. Door opwarming van de atmosfeer kunnen gletsjers van boven smelten, waardoor er water naar de bodem van de ijskap sijpelt en er nog meer ijs verloren gaat.
Hierdoor is de Groenlandse ijskap volgens eerder onderzoek verantwoordelijk voor circa een vijfde van de waargenomen zeespiegelstijging over de periode van 20 jaar.

Maar nu duidt een onderzoek erop dat de ontwikkeling in Groenland niet geheel verloopt zoals we tot nu toe dachten. De Groenlandse ijskap heeft de afgelopen decennia aanzienlijk meer ijs verloren dan eerder werd aangenomen. Onderzoekers van het California Institute of Technology (Caltech) verzamelden bijna 240.000 satellietfoto’s van de terugtrekking van gletsjers van 1985 tot 2022.
En het blijkt dat de Groenlandse ijskap 1000 gigaton (1 gigaton is gelijk aan 1 miljard ton) meer ijs heeft verloren dan eerder is becijferd. Dit betekent dat er 20 procent meer ijs in zee terecht is gekomen.

‘Bijna elke gletsjer in Groenland is de afgelopen decennia dunner geworden of heeft zich teruggetrokken. Er zijn geen uitzonderingen en het gebeurt overal tegelijk,’ zegt hoofdauteur Chad Greene, glacioloog bij Caltech.
Het Noordpoolgebied, dat circa vier keer zo snel opwarmt als de rest van de planeet, beleefde in 2023 de warmste zomer ooit. En vergeleken met soortgelijke satellietfoto’s van gletsjers elders toont het onderzoek aan dat de gletsjers van Groenland het meest gevoelig zijn voor de opwarming van de aarde.

Antarctica komt echter in de buurt, hoewel het ijs in Groenland de afgelopen tientallen jaren de belangrijkste oorzaak van de zeespiegelstijging was. De Zuidpool haalt momenteel Groenland in, en Antarctica zal uiteindelijk de belangrijkste oorzaak van de zeespiegelstijging zijn, stellen de onderzoekers.

30/04/2024
De G7 is dicht bij een akkoord om in de eerste helft van 2030 kolencentrales te sluiten. Het samenkomen van de zeven grote industriële landen is de eerste grote sessie sinds de wereld tijdens de klimaatconferentie COP28 in december beloofde om op termijn af te stappen van kolen, olie en gas.

05/09/2024
De oceanen zijn veel warmer dan normaal.
Elke graad lucht temperatuur verhoging geeft een zeewatertemperatuur verhoging van 1% en een verhoging van 7% luchtvochtigheid.

10/10/2024
De wereld beweegt zich richting een onvoorspelbare nieuwe fase van de klimaatcrisis. Dat zeggen klimaatonderzoekers in hun jaarlijkse rapport over de huidige toestand van het klimaat. Ze stellen dat de aarde op de rand staat van een onomkeerbare ramp.
De gevolgen van klimaatverandering zijn wereldwijd zichtbaar. In de Verenigde Staten volgden orkanen Debby en Helene elkaar snel op, met verwoestende overstromingen als gevolg. In Vietnam trof tyfoon Yagi hele gemeenschappen en er woekerden ongekende bosbranden in Canada. Aan de andere kant van de wereld vielen rivieren zoals de Amazone en de Mississippi droog, wat de drinkwatervoorziening en energieopwekking in gevaar brengt. Het is een wereld van extremen: te veel water op de ene plek, te weinig op de andere.

Het risico op extreem weer stijgt snel door de opwarming van de aarde. 'Ondanks zes IPCC-rapporten, 28 COP-bijeenkomsten, honderden andere rapporten en tienduizenden wetenschappelijke artikelen, heeft de wereld maar weinig vooruitgang geboekt in de strijd tegen klimaatverandering.' Zo alarmeren klimaatonderzoekers in alweer een nieuw rapport over de huidige toestand van het klimaat. Een coalitie van meer dan 15.000 onderzoekers uit 150 landen richt zich op 35 vitale functies van de aarde die als graadmeter dienen voor de gezondheid van onze planeet. Uit het rapport blijkt dat 25 van de onderzochte indicatoren het slechtste niveau ooit hebben bereikt. In 2023 stootte de energiesector voor het eerst meer dan 40 miljard ton CO2 uit. Bovendien groeide de wereldbevolking met 200.000 mensen per dag en nam het aantal stuks vee met 170.000 per dag toe.

En het wordt nog erger. De onderzoekers wijzen op weer-processen die zichzelf versterken en het klimaat verder uit balans brengen. Zo leidt het smelten van permafrost tot extra broeikasgasuitstoot, wat op zijn beurt het smelten van ijsmassa’s zoals op Groenland versnelt. Normaliter weerkaatst het witte oppervlak van het ijs het zonlicht, maar het smeltwater absorbeert juist de zonnestralen en warmt het zeewater op. Ook het afsterven van bossen draagt bij aan de opwarming, want dode bomen nemen geen CO2 meer op. Bovendien houdt warme lucht meer vocht vast, wat leidt tot nog intensere regenbuien. Volgens Samantha Burgess van de Copernicus Climate Change Service wordt de klimaatcrisis steeds grilliger en onvoorspelbaarder. Opwarming wordt een onomkeerbaar proces.
De toename van extreme weersomstandigheden heeft rampzalige gevolgen voor de biodiversiteit, ecosystemen en de mensheid. De onderzoekers waarschuwen dat de toekomst van de mensheid letterlijk aan een zijden draadje hangt: "Elke tiende graad brengt nog eens 100 miljoen mensen in contact met extreme hitte." Het Akkoord van Parijs heeft als doel de opwarming van de aarde te beperken tot ruim onder de 2°C, en idealiter tot 1,5°C, ten opzichte van pre-industriële niveaus. De tijd om te handelen is nu om een verdere opwarming van 2,7°C tegen het einde van de eeuw te voorkomen.

Hoewel hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind in 2023 met 15% zijn gegroeid, blijft het gebruik van fossiele brandstoffen zoals kolen en olie domineren. De onderzoekers wijzen op de krachtige belangen van degenen die financieel profiteren van het huidige fossiele brandstoffen-systeem. Het rapport benadrukt dat klimaatverandering een kwestie van sociale rechtvaardigheid is: arme landen worden vaak het zwaarst getroffen, terwijl zij het minst bijdragen aan de uitstoot. Rijke landen moeten deze landen ondersteunen bij het aanpassen aan de veranderende omstandigheden, bijvoorbeeld door te investeren in hernieuwbare energie en infrastructuur.
De onderzoekers dringen aan op onmiddellijke en ingrijpende actie bij de wereldleiders die samenkomen tijdens de COP29-klimaattop in Azerbeidzjan aankomende maand. Denk aan een snelle afbouw van fossiele brandstoffen door het invoeren van een wereldwijde CO2-prijs, het drastisch verminderen van vleesconsumptie en het herstel van bossen. “Hoe sneller we netto-nuluitstoot bereiken, hoe eerder we risico's kunnen beperken”, zegt Burgess. Onderwijl is een klasse klimaatmaatregelensceptics ontstaan die wel degelijk gelooft in klimaatverandering maar niet meer in die ene klassieke maatregel van koolstofuitstootreductie. Zulke mensen geloven dat er meer te verwachten is van aanpassingen van onze manier van wonen, voedsel verbouwen en de inrichting van infrastructuur om ons te beschermen tegen een onvermijdelijk veel onherbergzamere wereld voor mensen.

15/02/2024
Wetenschappers van de Universiteit Utrecht waarschuwen voor de mogelijke gevolgen als de stroming in de Atlantische Oceaan stilvalt.
Het noordpoolijs komt dan tot aan Nederland, de zeespiegel stijgt een meter, de Amazone wordt een grasvlakte en delen van de wereld zijn onbewoonbaar door extreme hitte. Het is een greep uit de mogelijke gevolgen als de stroming in de Atlantische Oceaan stilvalt. En dat kan sneller gebeuren dan gedacht, volgens wetenschappers van de Universiteit Utecht.
We gaan richting het kantelpunt, zegt onderzoeker René van Westen. Sinds 1950 zien we dat de stroming in de Atlantische Oceaan afneemt. Uit ons onderzoek blijkt dat die plotseling snel kan instorten. Binnen honderd jaar kan een ander klimaat ontstaan. Dan hebben we echt een probleem.

De stroming van de Atlantische Oceaan werkt als een soort transportband: die brengt warm, zout water vanaf de evenaar richting het noorden. Dat water voert langs Europa en zorgt hier nu voor prettige temperaturen. De Utrechtse wetenschappers ontwikkelden met computermodellen en historische gegevens een waarschuwingsmeter voor het instorten van de watertransportband.

De transportband van warmte in de Atlantische Oceaan fungeert als West-Europa’s natuurlijke warmtepomp. Voor Nederland is er buiten opwarming nog een nadelig effect van een dergelijke verandering in oceaanstromingen: regionale zeespiegelstijging. De zeespiegel is helemaal niet vlak als een spiegel, maar vertoont heuvels en dalen. Op dit moment is het zeeniveau in de Noord-Atlantische Oceaan ongeveer 1.5m lager dan in de tropen, onder meer door het bestaan van de temperatuur gedreven thermohaliene circulatie. Wanneer deze circulatie verzwakt of stokt kantelt het zeeoppervlak omhoog op hogere breedtegraden en omlaag bij de tropen.

Als de Golfstroom sterk verzwakt, wordt het klimaat in Europa in korte tijd flink kouder en droger.
Vijf belangrijke factoren:
1. Sterke golfstroom hangt mede af van temperatuur en zoutgehalte
2. Smeltend ijs zwakt oceaanstroming in de Atlantische Oceaan af. Netto zorgt dit ervoor dat de huidige, temperatuur-gedreven stroming steeds zwakker wordt, en mogelijk zelfs omslaat naar een zoutgedomineerde stroming. Daarmee verzwakt of stokt ook de transportband van warmte richting West-Europa. De AMOC is in de afgelopen duizend jaar nog nooit zo zwak geweest als nu.
3. Er zijn signalen dat oceaancirculatie een kantelpunt nadert. Voorbij dit kantelpunt is een plotselinge snelle verzakking van de AMOC mogelijk met alle gevolgen van dien.
4. Oceaancirculatie is al vaker gekanteld. Aan het einde van de laatste ijstijd (12.000 jaar geleden) kwam er in korte tijd een reusachtige hoeveelheid smeltwater in de Atlantische Oceaan terecht, afkomstig van de smeltende ijskap op Noord-Amerika. Dit zoete water was te licht om af te zinken naar de zeediepte. De motor van de AMOC haperde en de AMOC kwam nagenoeg tot stilstand doordat het kantelpunt werd overschreden. Een tijdelijke afkoeling van het klimaat op het noordelijk halfrond was het gevolg.
5. Als de oceaancirculatie kantelt, is het effect op het klimaat groot. Zo neemt de kans op overstromingen in Noord-Amerika toe door een snelle zeespiegelstijging en verschuiven regengebieden in de tropen door de verandering in zeewatertemperaturen. In het algemeen leidt het stilvallen van de AMOC tot afkoeling van het Noordelijk halfrond en opwarming van het Zuidelijk halfrond. Dit leidt juist bij ons tot forse en snelle afkoeling. We hebben dan over een graad per tien jaar. Dat is ongeveer vier keer zo snel als de huidige opwarming, maar dan in omgekeerde richting. De uiteindelijke afkoeling in Nederland zou zo’n zeven graden kunnen bedragen, met minder regenval.

23/02/2024
Het stilvallen van de Atlantic Meridional Overturning Circulation, kortweg AMOC heeft grote gevolgen voor het klimaat wereldwijd.
Deze AMOC voert warm oceaanwater noordwaarts, richting het Noordpoolgebied. Daar koelt het water af en zinkt dan naar de diepte, waarna het in zuidelijke richting terugstroomt. Omdat al het water in de oceaan met elkaar in verbinding staat, heeft deze golfstroom in de hele wereld invloed op het klimaat.

Zo neemt de kans op overstromingen in Noord-Amerika toe door een snelle zeespiegelstijging en verschuiven regengebieden in de tropen door de verandering van zeewatertemperaturen. In de Sahel bijvoorbeeld valt er dan minder regen.
In het algemeen leidt het stilvallen van de AMOC tot afkoeling van het Noordelijk halfrond en opwarming van het zuidelijk halrond.
Ook ecosystemen en neerslagpatronen kunnen wereldwijd veranderen, zoals bij de Amazone, waar droge en natte seizoenen kunnen omdraaien.

Aangezien de Warme Golfstroom warmte van het Caribisch gebied naar Europa brengt, leidt het stilvallen van dit transport juist bij ons tot forse en snelle afkoeling. En met ‘snel’ wordt dan bedoeld meer dan een graad per 10 jaar. Da is ongeveer vier keer zo snel als de huidige opwarming, maar dan in omgekeerde richting. Dat is te snel om tijdig afdoende maatregelen te treffen om met de gevolgen om te gaan.

Het stilvallen van de golfstroom kan ook leiden tot meer zeespiegelstijging dan nu al wordt voorspeld. De zeespiegel kan met 80 centimeter extra stijgen, nog bovenop het smelten van ijskappen en het uitzetten van warmer wordend zeewater. Dit kan ertoe leiden dat sommige kustgebieden onbewoonbaar worden.

01/05/2024
Noord-Atlantische Oceaan was 420 dagen op rij warmer dan ooit. De experts staan voor een raadsel.
De temperatuur was toen een halve graat warmer dan ooit gemeten. Op 29 april 2024 daalde de temperatuur tot onder het record van 2023.
Een halve graat klink weinig, maar de hoeveelheid energie die daarvoor nodig is om zo’n grote oppervlakte op te warmen is gigantisch. Er wordt dus sinds een jaar veel meer energie opgeslagen in de oceaan dan andere jaren en de experts weten niet hoe dit kan.
Hoe kan het dat het water van de oceaan opeens zoveel warmer is dan normaal? Over die vraag buigen experts zich nu al een jaar. Inmiddels weten onderzoekers waar het allemaal niet door veroorzaakt kan zijn, zoals El Nino, of een vulkaanuitbarsting. Waar wat is het dan wel?
Vooral de snelheid waarmee de oceaan opwarmt roept vragen op. Het is verontrustend. Je vraagt je af of voorspellingen over klimaatverandering die gedaan zijn, nog wel goed zijn.
Klimaatverandering gaat om gemiddeldes en over meerdere jaren. De eerste klimaatmodellen waren simpel en spot-on. Die zijn allemaal uitgekomen. Maar nu willen we in detail weten waar het warmer wordt, en waarom op die plek.

01/05/2024
De warme golfstroom, aanwijzingen over mogelijke kantelpunt en haar impact.
Tot op ongeveer een kilometer diepte drijft de wind nog (indirect) stroming aan. Dieper in de oceaan bestaan alleen zogenaamde thermohalien gedreven stromingen.
Thermo = temperatuur en halien = zoutgehalte.
De Noord-Atlantische Drift: de stroming van warm oceaanwater van de evenaar richting het noorden langs West-Europa. Daardoor heeft West-Europa een warmer klimaat dan de oostkant van Canada.

24/06/2024
De dreiging van de instorting van de zeestroming die het noordelijk halfrond verwarmt, lang beschouwd als een vergezochte klimaatramp, lijkt volgens nieuwe studies nu werkelijkheid te worden. "Dit is iets dat we ten koste van alles moeten vermijden", waarschuwt de Duitse oceanograaf Stefan Rahmstorf.

We citeerden hem al in de lange, schijnbaar klimaatsceptische discussie over minder plastic of minder voedselverspilling naar aanleiding van plasticvrije komkommer en paprika's. Dat was toen oceanograaf en klimaatwetenschapper Stefan Rahmstorf een ontdekking onder klimaatwetenschappers wereldkundig maakte in Vilnius. Milieudeskundige en CBS-man Patrick Bogaart was er ook al eventjes van rechtop gaan zitten. Weervrouw Helga van Leur waarschuwde dat de soep misschien wat te heet was opgediend.

Rahmstorf ziet zich de grote klimaatramp die pas veel later en bij ongewijzigd beleid zou mogen optreden volgens de modellen, al in de komende 15-40 jaar voltrekken. Al veel langer is bekend dat de warme zeestroom kan stilvallen, maar het vergt zoveel extra water dat het voorlopig voor onmogelijk werd gehouden. Als het gebeurt, is een zogenoemd tipping point bereikt waarmee het klimaat fundamenteel verandert en mensen de wereld niet meer kunnen gebruiken zoals ze dat gewend waren. Opeens lijkt dat tipping point heel dichtbij te zijn.

Op de steeds roder kleurende temperatuurkaart van de wereld is een opvallende, uitdijende blauwe vlek te zien voor de kust van Groenland. Dit kleine stukje zee, dat volgens klimaatwetenschappers in het jaar 2024 nog niet had moeten afkoelen, baart zorgen. "Dit is heel griezelig", zei Rahmstorf in Vilnius. De klimaatmodellen voorspelden deze afkoeling pas tegen 2100 als er heel veel extra water in de oceanen terecht is gekomen, maar het lijkt nu al te gebeuren.

De zeestroming waar Rahmstorf en andere wetenschappers over spreken, is de Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC). Deze stroming transporteert warm zeewater vanuit de evenaar naar het noorden. Het warme water koelt af in de noordelijke Atlantische Oceaan, geeft zijn warmte af, en zinkt naar de diepte om vervolgens terug te stromen naar de evenaar. Deze circulatie zorgt ervoor dat het noordelijk halfrond, en vooral Noord-Europa, een mild klimaat heeft.

Als de AMOC stilvalt, zijn de gevolgen dramatisch. De temperatuur in West-Europa zou aanzienlijk dalen, met een daling tot wel 3 graden per tien jaar in noordelijke landen. Volgens berekeningen van de klimaatwetenschappers Ren van Westen, Michael Kliphuis en Henk Dijkstra zou het in Nederland 'swinters uiteindelijk 10 tot 15 graden kouder worden, met gemiddelde temperaturen in februari van min 5 graden of kouder. De zomermaanden zouden ook koeler worden, vergelijkbaar met de huidige temperaturen in april en mei. Het weer in onze streken zou heftig worden: hoosbuien, hagel en harde wind.

Als het scenario klopt, zal het ook droger worden. Zo'n 80% van het Britse landbouwareaal zou ongeschikt worden voor de teelt van gewassen, berekenden Britse onderzoekers die aan rampscenario's werken een tijdje geleden.

Niet alleen Europa zou getroffen worden. Wereldwijd zouden weerpatronen drastisch veranderen. Het regenseizoen in de Amazone zou verschuiven, en tropische regenval zou niet meer op het regenwoud vallen, wat grote gevolgen zou hebben voor de biodiversiteit en de landbouw.

Onderzoekers zijn het erover eens dat dit scenario zeer zorgwekkend is. Tijdens een workshop aan de Universiteit Utrecht eerder deze maand waren zo'n veertig experts somber gestemd over de toekomst van de AMOC. Henk Dijkstra, hoogleraar dynamische oceanografie, benadrukt dat observaties aangeven dat de instorting van de golfstroom nu al niet ver weg meer is.

De Nederlandse oceanograaf Femke de Jong van het Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (Nioz) wijst erop dat dit niet simpelweg betekent dat we strenge winters en mogelijk een Elfstedentocht zullen krijgen. 'Dit is iets waar we ons zorgen om maken,' zegt ze. De Jong en Dijkstra hebben een onderzoeksvoorstel ingediend om de plek nader te onderzoeken.

De recente Nederlandse studies bevestigen de angsten van Rahmstorf. Nog ongepubliceerde nieuwe berekeningen, ingezien door de Volkskrant, suggereren dat de opwarming van de aarde de stilval van de AMOC zou kunnen versnellen. Deze berekeningen tonen aan dat de instorting van de AMOC ergens tussen 2037 en 2064 een feit zou kunnen zijn, met een geschatte kans van 60% dat dit voor 2050 gebeurt.

De dreiging is reëel en urgent. Rahmstorf benadrukt de noodzaak om fossiele brandstoffen uit te faseren en ontbossing te stoppen om de gevolgen van de klimaatverandering te beperken.

Ook volgens zijn collega-onderzoekers is de ontdekking van het vervroegde tipping point reden om nog harder te werken aan het uitbannen van fossiele brandstoffen en ontbossing. Of dat nog helpt, is onzeker geeft Ramhstorf toe per mail aan Keulemans.

Keulemans schreef al eerder over het effect van de versneld smeltende gletsjers in Groenland op de warme zeestroom. Dit weekend interviewde hij Bart van den Hurk, wetenschappelijk directeur van Deltares en hoogleraar klimaatwetenschap aan de VU die de opwarming voorlopig nog wel even door ziet gaan, maar niet bij de pakken neer wil zitten. Zelfs niet als de doelen van Parijs (1,5 graad opwarming) niet gehaald worden. Van den Hurk: Er is heus een samenleving mogelijk die is aangepast op een 3 graden hogere temperatuur. Maar die samenleving ziet er anders uit, met een andere verdeling van gebieden die geschikt zijn voor bewoning en landbouw dan nu. En besluitvorming gaat langzaam. De ene provincie wacht nog een verkiezinkje af, de volgende gemeente wil nog even die ene woonwijk bouwen, omdat dat nu eenmaal zo is afgesproken. En intussen hebben we gewoon de tijd niet om een massale verandering van landgebruik, bewoning, landbouw en natuur voor elkaar te krijgen. Dat wordt dus knokken. Ik voorzie meer strijd, meer conflict. Een enorme shake-up van de verdeling tussen kansrijk en kansarm. Dat verontrust me.

Niets doen en verder uitstellen van tempo maken, zoals een aantal ministers in ons nieuwe kabinet lijkt te willen ondanks het hoofdlijnenakkoord, is wat hem betreft uit den boze.

04/11/2024
Studies tonen aan dat bij een voldoende grote aanvoer van zoet water aan de noordelijke Atlantische Oceaan de AMOC verzwakt of zelfs kan stilvallen. De frequentie van extreem weer zal dan toenemen.
Weerevents zoals Dana en Boris zijn hiervan een voorbode.