11/11/2024 COP29 in Bakoe Azerbeidzjan
Van 11 tot 22 november 2024 vindt de COP29 plaats in Bakoe, Azerbeidzjan.

Een nieuwe ronde knokken over het klimaat en (veel) geld. Dat wordt de inzet van de top die vandaag in Bakoe begint. Eén van de belangrijkste twistpunten tussen China en het Westen - hoeveel betaalt Peking - dreigt te escaleren. Vijf vragen.

1 Waarom weer een klimaattop?
Elk jaar buigen lobbyisten, diplomaten en wereldleiders zich in november over de aanpak van klimaatverandering. Dit is afgesproken binnen het klimaatverdrag van de VN. En omdat de uitdaging van het Akkoord van Parijs - niet meer dan 2 graden opwarming in 2100 - zo groot is, is het geen overbodige luxe. Zo spraken landen vorig jaar af dat uiteindelijk iedereen afstand zal doen van het gebruik van fossiele brandstoffen. Die veroorzaken de CO₂-uitstoot.

2 Waar gaat het dit jaar over?
Over geld, heel veel geld. Naast het elkaar aansporen om maatregelen te nemen, spraken lidstaten in 2009 af om jaarlijks 100 miljard vrij te maken voor arme landen. Dat geld is bedoeld om dijken te versterken, duurzame energiebronnen te bevorderen en schade door extreem weer te herstellen. Deze toezegging loopt af in 2025. Er is dus een nieuw financieel akkoord nodig. Zuidelijke landen stellen samen met veel westerse ngo's dat het nieuwe bedrag minstens 100 miljard dollar moet zijn.

3 Waarom is die discussie zo spannend?
Het gaat niet alleen om de hoogte van het bedrag, maar ook om de vraag: wie betaalt? Tot nu toe zijn dat alleen landen die in 1992 tot de Oeso behoorden, de club van rijke industrielanden: de meeste Europese lidstaten, de VS en Australië. Maar die verdeling weerspiegelt de huidige wereldorde allang niet meer. China behoort tot de rijkste en machtigste landen ter wereld maar hoeft geen renminbi af te staan aan dit fonds. Dat moet anders, eisen westerse landen. China weigert. Bakoe kan alleen slagen als dit conflict wordt overbrugd.

4 Komt er wel een akkoord?
Dat valt te bezien. ,,De olifant in de kamer", zegt klimaatspecialist Maarten de Zeeuw van Greenpeace, is de herverkiezing van Trump. Niet alleen is zijn credo drill, baby drill (niet zeuren, maar olie pompen), hij zal waarschijnlijk de VS opnieuw terugtrekken uit het Akkoord van Parijs. Als Amerika niet meebetaalt aan nieuwe klimaatfonds, is de vraag wat de rest doet. Zullen zuidelijke landen nog instemmen met duur klimaatbeleid? De Zeeuw wenst dat Europa naar China wijst, maar zijn eigen (historische) verantwoordelijkheid neemt.

5 Maakt het voor mij iets uit?
Tot nu toe betaalt Nederland per hoofd van de bevolking zo'n 93 euro aan het klimaatfonds. Als het fonds vertienvoudigt, dan zal die bijdrage per Nederlander stijgen. Wat het klimaatbeleid betreft, zal deze top niet leiden tot aanscherping van de doelen. Maar als Bakoe mislukt en zuidelijke landen, mogelijk in navolging van Trump, de handdoek in de ring gooien, dan raakt het beteugelen van klimaatverandering verder uit zicht.

Op 22 november 2024 luide de gong voor de eindspurt van de jaarlijkse VN-klimaattop in Bakoe. Lukt het de lobbyisten, diplomaten en wereldleiders om afspraken te maken over de aanpak van klimaatverandering? En in hoeverre raken de besluiten ons? Lezers hebben volop vragen. Klimaatredacteur Edwin Timmer geeft antwoord.

1 Waar gaat de klimaattop over?
In het kort? Geld! Arme landen hebben veel geld nodig om hun eigen klimaatbeleid in te voeren en zich te beschermen tegen extreme weersverschijnselen. Daar bestond al een potje voor, van 100 miljard dollar per jaar, maar dat is niet langer toereikend. Dus het belangrijkste doel in Bakoe is een nieuw financieringsdoel afspreken. Met als prangende vragen: hoe groot wordt dat bedrag en wie gaat het ophoesten?
Vlak voor het einde van de conferentie staan regeringen nog steeds tegenover elkaar. Europese en andere rijke landen willen bijvoorbeeld dat ook China en Saoedi-Arabië over de brug komen. Maar daartoe lijken die landen nog niet genegen. Als er komend weekeinde geen resultaat verschijnt, verwacht dan vooral teleurgestelde gezichten. En pogingen om die mislukking bij anderen in de schoenen te schuiven.

2 Klimaatmaatregelen lijken vooral de mensen met een kleine beurs te treffen en veel subsidies gaan juist naar rijkere mensen. Heeft de politiek oog voor deze ongelijkheid? En nog belangrijker, wat gaan ze eraan doen?
Klimaatbeleid is kostbaar. Het is een volledige ommekeer van de manier waarop we energie opwekken, onze huizen verwarmen en ons voortbewegen. Die lasten zijn niet altijd eerlijk verdeeld, bevestigt Linda van Dongen, klimaatexpert bij ASN Bank. ,,Kleine verbruikers betalen te veel en kwetsbare huishoudens worden vaak extra geraakt vanwege minder energie-efficiënte woningen."
Van Dongen ziet vooral kortetermijnpolitiek. ,,Het kabinet probeert de kleine verbruiker te helpen met een verlaging van de energiebelasting. Dat helpt op korte termijn, maar neemt tegelijkertijd prikkels weg om te verduurzamen, met als resultaat dat de rekening op termijn alleen maar hoger wordt. Daarmee wordt de ongelijkheid juist vergroot in plaats van verkleind."
Tegelijkertijd staat de politiek dikwijls voor een dilemma. Om een nieuwe markt, zoals voor elektrische auto's, op gang te krijgen, is vaak een extra zetje nodig. Daarom zijn elektrische auto's gesubsidieerd. Al profiteren daar vooral rijkere huishoudens van. Inmiddels verschijnen ook goedkopere stekkermodellen.

3 In de VS en Europa krijgen groene partijen veel minder stemmen dan voorheen. Hebben de beleidsmakers oog voor deze ontwikkeling?
Klimaatbeleid wordt breder gedragen dan door alleen groene partijen. In Nederland zetten ook de VVD en het CDA er de schouders onder. Wereldwijd komen politici aan de macht voor wie klimaat niet de hoogste prioriteit heeft. In Brussel is dat wel doorgedrongen. Niemand tornt aan het Akkoord van Parijs, maar de inzet van Eurocommissaris Wopke Hoekstra in Bakoe is wel dat andere landen nu eerst over de brug moeten komen. Bovendien zijn thema's als genoeg voedsel en betaalbare energie voor de Europese Commissie inmiddels even belangrijk als groene voornemens.

4 Wat voor gevolgen heeft deze top voor ons? Bijna niemand van het kabinet gaat ernaartoe. Kan het kabinet besluiten van de top naast zich neerleggen?
Onze klimaatdoelen voor 2030 en 2050 zijn duidelijk, daar verandert Bakoe niets aan. Nederland moet in 2030 55 procent minder CO2 uitstoten dan in 1990. En in 2050 is het doel netto nul uitstoot. Van Dongen: ,,Nederland moet 7 tot 24 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar extra verminderen om het klimaatdoel te halen. Dit is een forse opgave. Maar met de juiste wil kan het. Denk aan het vlot afbouwen van fossiele subsidies en een hogere CO2 -heffing voor de industrie. Pas als het gebruik van fossiele brandstoffen duurder wordt, zal er echt iets veranderen."
Mocht in Bakoe een nieuw bedrag voor een klimaatfonds worden afgesproken, dan is uitgesloten dat Den Haag dat negeert. Ook nu al betalen we zo'n 1,8 miljard per jaar aan het fonds.

5 Hoeveel mensen gaan er naar de klimaattop en hoeveel CO2-uitstoot levert dit extra op? Zijn dergelijke bijeenkomsten nog wel verantwoord?
Goeie vraag. De vorige klimaattop in Dubai trok maar liefst 83.000 personen. Bakoe zal uitkomen op zo'n 60.000. En waar in Dubai 644 privéjets landden, met ettelijke duizenden tonnen aan CO2 -uitstoot, schiet die teller voor Bakoe ook omhoog.
Er klinkt wel kritiek op die steeds drukker bezochte conferenties. Benito Müller, onderzoeker van de Oxford Universiteit, waarschuwt voor 'klimaatvermoeidheid', omdat mensen misschien te hoge verwachtingen hebben van zo'n circus. Er niet naartoe gaan, is voor velen echter geen optie. ,,Het is cruciaal dat landen de handen ineenslaan om de klimaatcrisis aan te pakken. En dat wij degenen met macht controleren en verantwoordelijk houden", stelt Maarten de Zeeuw, klimaatspecialist van Greenpeace.

Teleurstelling overheerst na het schamele akkoord op de VN-klimaatconferentie. Gisterochtend (24/11/2024) vroeg gingen landen toch akkoord met een verdriedubbeling van het klimaatfonds voor arme landen. Vier vragen met uitleg.

1. Lange tijd leken arme landen niet akkoord te gaan met deze uitkomst. Waarom hebben ze zich er toch bij neergelegd?
Het zag er inderdaad een tijdje niet goed uit. De sfeer in Bakoe was al niet geweldig. Op zaterdag dreigden kwetsbare eilandstaten en de groep van minst ontwikkelde landen nog weg te lopen bij de onderhandelingen. Dat ze uiteindelijk toch akkoord gingen, gebeurde na enkele minieme veranderingen in het slotakkoord. De afspraak is nu dat rijke landen 'ten minste 300 miljard dollar per jaar mobiliseren'. Bovendien beloven landen al voor 2030 te bekijken of en hoe dit bedrag alsnog kan worden verhoogd.
Het betekent dat het oude bedrag van 100 miljard per jaar wordt verdriedubbeld.

2. De wens van veel zuidelijke landen was dat er 1300 miljard per jaar op tafel zou komen. Is de teleurstelling over deze uitkomst dan terecht?
Ja en nee. ,,Het was niet realistisch om te verwachten dat rijke landen wel even een zak geld met 1000 miljard op tafel zouden leggen'', zegt Peter Pauw, klimaatonderzoeker van de TU Eindhoven. Europese onderhandelaars lieten dat al ver voor de top in Bakoe doorschemeren. Ook de herverkiezing van Donald Trump in de VS deed de kans daarop verschrompelen.
Maar er had wel een beter plan kunnen liggen over hoe we uiteindelijk toch een hoger bedrag kunnen bereiken. Deels door meer landen aan te wijzen die gaan bijdragen. Anderzijds door de basis van financiële bronnen uit te breiden, buiten alleen overheidsfinanciën. En tenslotte door financiering tégen het klimaat, zoals fossiele subsidies, af te bouwen.

3. Wat gebeurt er na Bakoe?
Het werk voor ambtenaren en diplomaten gaat gewoon door. Zij gaan nu aan de slag voor de klimaattop in Brazilië in 2025. De vraag blijft: in hoeverre arme landen de ambitie blijven voelen om streng en kostbaar klimaatbeleid in te voeren. Het idee was juist dat zij daarvoor kunnen putten uit het opgehoogde klimaatfonds. Nu ze dat bedrag teleurstellend vinden, is het de vraag hoeveel vooruitgang ze gaan boeken.

4. Is een zuinige houding van rijke landen wel verstandig?
We snijden onszelf in de vingers. Als rijke landen niet bijdragen, schiet het opstellen van klimaatbeleid in het Zuiden ook niet op. Als we bijvoorbeeld als Nederland of Europa een breder gebaar hadden gemaakt, kan dat als vliegwiel dienen in de rest van de wereld.
Bron: Tubantia