31/10/2019
Zonnevlekken zijn tijdelijk aanwezige donkere plekken op de zon, die ten opzichte van hun omgeving minder heet zijn. Er zijn vlekken die enkele honderden kilometers in doorsnee zijn, maar ook vlekken die tienduizenden kilometers bemeten. De zon kent perioden met veel en weinig zonnevlekken, die elkaar afwisselen, de zogeheten zonnevlekkencycli.
Perioden met de meeste zonnevlekken staan bekend als zonnevlekkenmaximum.
Perioden met geen of nauwelijks zonnevlekken staan bekend als zonnevlekkenminima.

Het zonnevlekkenminimum, waarin we ons bevinden, lijkt dit jaar al tot het diepste van de moderne tijd uit te groeien. Het echte minimum wordt pas in 2020 verwacht. Heeft de zeer inactieve zon ook invloed op het weer op aarde en kunnen we voor de komende winter onze borst natmaken?

Een vergelijkbare periode van rust aan het oppervlak van de zon deed zich tussen 1645 en 1715 voor. Deze periode duurde ruim een halve eeuw. Gedurende dat tijdvak was het ongebruikelijk koud in ons deel van de wereld, met meerdere zeer strenge winters. In Nederland kwamen toen relatief veel koude winters voor. De Hollandse Meesters hebben veel van de taferelen van die tijd vastgelegd in hun schilderijen die ook tegenwoordig nog grote bekendheid genieten. Die periode van stilte op de zon staat in de literatuur van nu als het Maunderminimum bekend.

Na een top en een dal aan zonnevlekken, begint steeds de volgende cyclus met het verschijnen van de nieuwe donkere plekken. Teruggerekend tot 1750 hebben we 23 van deze cycli achter de rug en deze duurden per stuk ongeveer 11 jaar. Begin 2008 dachten de sterrenkundigen dat de 24e zonnecyclus zou starten, maar dat werd steeds weer uitgesteld omdat het aantal zonnevlekken nagenoeg nul bleef. Uiteindelijk ontstonden pas in juni 2009 de langverwachte eerste kleine zonnevlekken van de nieuwe periode.
In totaal zaten we in 2009 maar liefst 260 dagen zonder zonnevlekken en dat jaar is dan ook het jaar van het absolute zonnevlekkenminimum geworden. Rond die tijd beleefden we tevens een tweetal relatief koude winters (de winter van 2008/2009 en de winter van 2009/2010). In 2010 liep het aantal zonnevlekloze dagen terug tot 51 en in 2011 was er nog maar 1 dag zonder één of meerdere zonnevlekken. Vanaf dat moment is er lange tijd geen dag geweest zonder zonnevlekken. We zaten in het maximum van de zonnevlekkencyclus.

15/02/2020
Cyclus-24, die optrad in 2009 liet zelfs zo lang op zich wachten dat de vrees werd uitgesproken dat de zon dood zou zijn wat zonnevlekkenactiviteit betreft.
Dat bleek niet het geval. De volgende zonnecyclus kwam, maar wel traag en laat. Deze periode van geringe zonneactiviteit kan nog wel eens enkele eeuwen en misschien zelfs nog wel het hele millennium kunnen duren.

Nu is het wachten op cyclus-25. Ook die lijkt maar niet te willen komen maar op 2 november 2019 zijn twee zonnevlekken waargenomen en is waarschijnlijk cyclus-25 gestart. NASA deskundigen verwachten trouwens dat het minimum in de loop van 2020 zal worden bereikt en dit is dan de start van Cyclus-25. Het maximum zal dan tussen 2023 en 2026 liggen.

De zonneactiviteit volgt een cyclus van ongeveer 11 jaar.
Naast de cyclus van ongeveer 1 jaar zijn er cycli van een paar honderd jaar en een paar duizend jaar.
Maar hun precieze frequentie en amplitude zijn controversieel.

Als er veel vlekken zijn, is de zon actief. Grote groepen vlekken produceren gewelddadige stralingsuitbarstingen. De zogenaamde röntgenvlammen. Ze worden aan de hand van de intensiteit van de vrijgekomen röntgenstraling logaritmisch ingedeeld in de klassen C, M en X.